Müslümanların İhtilafı ve Kudüs’ün İstilası

MAKALEYİ DİNLMEK İÇİN TIKLAYINIZ

Kudüs’ün Selâhaddin-i Eyyûbî Hazretleri tarafından 1187’de fethedilmesinin 835. yıldönümü vesilesiyle, 2 Ekim 2022’de Diyarbakır’da İttihadü’l-Ulema ve Selâhaddin-i Eyyûbî Enstitüsü tarafından 4. Uluslararası Selâhaddin-i Eyyûbî Sempozyumu düzenlendi.

Sempozyumda özetle şu sunumda bulundum:

İslam, inanç olarak yayılma kuvvetini ilahi mükemmeliyetin eseri tutarlılıktan; Müslümanlar, fetih ve fethettikleri yerleri savunma kabiliyetlerini birlikten alırlar. Müslümanların birliği dağıldığında kuvvetleri dağılır.

Kudüs’ün gözden kaçırılan yanlarından biri, bu mukaddes şehrin ümmetin aynası olmasıdır. Adeta ümmet, ne durumdaysa Kudüs o durumdadır. Kudüs, bu yanıyla bize kendimizi görme imkânı vermektedir.

İslam tarihçisi İbnü’l-Esîr, Kudüs’ün 492/1099 tarihinde Haçlılarca istila sürecini “Sultanlar birbirlerine düştüler, Haçlılar İslam ülkelerine yerleştiler” veciz ifadesiyle dile getirir.   

Önceki yüzyılın başında Haçlı Seferleri tarihini yazan İngiliz tarihçi Stevenson da Haçlıların Kudüs’ü istilasını doğrudan Müslümanların ihtilafı ile ilişkilendirir.

Haçlı istilalarını kapsamlı araştıran İngiliz diplomat Runciman da aynı sonuca varmıştır. “Frankların işine en ziyade yarayan husus, Müslüman dünyası içindeki ayrılıklardı.” diyen Runciman’a göre Müslümanlar parçalı olduklarından Haçlılara yenilmişlerdir. Runciman, Haçlıların Kudüs’ün istilasından sonra İslam dünyasında varlıklarını sürdürmelerini de Müslümanların ihtilafı ile ilişkilendirir.

Ona göre Haçlılar da bunun farkındaydılar. Bu tespiti de “(Haçlılar) İslam dünyası içinde birlik tesis etmediği müddetçe krallıklarının yaşayabileceğini idrak etmişlerdi ve bu birliği baltalamak gayesiyle siyasi elçi heyetleri durmadan hareket halinde bulunuyorlardı.” cümlesiyle aktarır.

Dolayısıyla Kudüs’ün 492/1099’da istilasına, İslam dünyası açısından yol açan ana etken, Müslümanların ihtilaf ve bölünmüşlüğü olduğu konusunda müslim ve gayrimüslim tarihçiler arasında ortak bir görüş vardır.

Kendim de yaptığım tetkiklerde bu görüşlerden bağımsız olarak net bir şekilde bu kanaate vardım.

MÜSLÜMANLARIN BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ VE KUDÜS’ÜN İSTİLASI

Kudüs’ün 492/1099’da istilasına yol açan Müslüman bölünmesi, kanaatimce iki başlık altında incelenmelidir: