ADIYAMAN ULU CAMİİ’NİN KİTABELERİ:

1. Caminin doğu kapısının ahşap kanadında yer alan kitabe: [1]

Okunuşu: Hâzâ ‘amel-i Mustafa bin Ömer el-şehîr Bâhaytarzâde sene 1318 Tercümesi: Bu, Bâhaytarzâde Ömer el-şehir oğlu Mustafa’nın işidir. Sene 1900’dür.

Bu ibareden kapının Bâhaytarzâde Ömer el-şehir oğlu adlı bir usta tarafından 1318 H./1900 M. Tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır.       

2. Caminin kuzey kapısının ahşap kanatlarında yer alan kitabe şöyledir:[2] 

El-maü bila şera ve’l- camiu bila kera

Ya müfettihu’l –ebvab

İftah lena hayra’l- bab

Menkuş u bab ı rahmet oldu inşa

Mutabık oldu cami ü bab-ı ziba

Müti’ayi’ım fermanına nas

Düzüb bir cami i babıyla ra’na

Sadası camiin söyler ekmü

Salâtı terk içun gülgavne ğayya

Her giren bedel i nakt itdi ahali

Sezadır mühtedin mefhum u hakka

Neccina mütimen necaf

Allahumme ya hafiyyu’l eltaf

Zeki mehdinde aciz la nadirdir.

( Budur? ) cennati adn fedhulü

Ya fettah

Küşade oldu erbab_ı salate

Der rahmet mab feyz_i mevla

Lisan_ı hal ile her nefer eyler

Demadem fedhülü sen manaya

Bu ziba camiin vasfında güya

İki mısralı bir beyt-i dilara

Düzüp hacı Mehmet şambayadi

Bırakdı bir eser bi misl-i hemta

Mürettep oldu bu nev perde inşa

Sene 1320 harrarahü Mehmet feyzi

Mehmet Feyzi tarafından yazılan Zeki’nin altı ve Sıtkı’nın beş beyitlik Osmanlıca kitabelerine göre caminin kuzey tarafındaki giriş kapısının ahşap kapı kanatlarının Şambayatlı Hacı Mehmet Atlı bir usta tarafından 1318–1320 H./1900–1902 M. Tarihi yapıldığı anlaşılmaktadır.

3. Caminin doğu kapısının üzerinde yer alan kitabe şöyledir:[3] 

Üftade hâk itdiği dem ra’şe-i devrân

Bu mabedi ……… düşdü………. Cümle Müslüman

Vakfında binâya yoğ iken kise-i Mennân

İnşasına şeb-i rüs çâheleşdi ihvân

Sarf iderek din yoluna nak-ı ferâvân

Avâre tekbîr çıkardı meleküta

Siper eyler idi şevkimize reşk ile havrân

Hamd eyleyüb itmamına Rüşdi didi tarih

“sa’y eyleyerek yerini îde rahman”

Rüşdi’nin yazdığı Osmanlıca beş beyitten ibaret kitabenin son mısrasında ebcet ile tarih düşülmüştür. Buna göre caminin yeniden inşaatı, cemaatin gayreti ile 1248 H. / 1832–33 M. tarihinde tamamlanmıştır.

4. Minarenin giriş kapısı üzerinde, alttan üstten kaş kemer formlu bir çerçeve içerisinde celi sülüs karakterli olarak yazılan Osmanlıca kitabe dokuz beyitten meydana gelmektedir:[4]

Mâşâ’l-lâh kâne ve ma lem ….. lem yekün

Nice ………………………….sına ki şükür

……………………………………………..

…………………………….eflake baş çekdi.

Bulup itmâmı hoş bu minare

Masna-i dil pezie oldu seraser

Harap olmuş iken bünyâd-ı aslı

Yeniden oldu çün ibade mazhar

Kılup şöyle himmet ehl-i hayrât

Hususan hâc Molla ide (?) rehber

İlâhi ol Habibin Mustafa’yı

Şefi’eyle ol-ere rü-i mahşer (de)

Hüdâ ‘avni ile bu tarihe sâdık

“Diye şeb tâ seher Allahu Ekber”

Fi sene 1279

Kitabeye göre tamamen harap vaziyette olan minare, 1279 H. / 1862 – 63 M. tarihinde Hacı Molla’nın önderliğinde ve hayırsever sahiplerinin de yardımı ile yeniden inşa edilmiştir.

5. Nişin kemerinin hemen içerisinde yer alan ve dikdörtgen çerçeveli, yedi satırlık kitabe şöyledir.[5]

Zehî sahibi-i  mürüvvet kol ağası Mustafa Ağa

Olsun hayrı-memduhi kabul izzete makrûn

Bu serv-i dil köşk olmuştu….. hâk ile yeksân

      Zer ve sim ile kıldı efser zib-i evren mê zân

Yazılsın Hilmi’ya tebrik için tarih sengine

“bu âsâr-ı ‘aceb rûz-ı bilâli eyledi memnûn”

             Kitabeden yerle bir olmuş durumdaki minarenin Kolağası Mustafa Ağa tarafından 1313 H. / 1895 – 96 M. tarihinde yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

6. Minare kaidesinin üst kısmında, niş kemerinin alınlığında ortadaki rozetin iki yanında yer alan dörder satırlık Osmanlıca iki kitabe şöyledir:[6]  

Sağdaki kitabenin okunuşu:

Dil-i uşşâk virân idi bu nah-ı kadd-ı bâlâ

Esâsiden yapıldı lik hayli çileler çekti

Husûsen Hacı Molla hândân-ı belde var olsun

Ki ânın sa’yle itmamın meğer kilk-i kader çekti

Soldaki kitabenin okunuşu:

Hüdânmız dâd ide ashâb-ı hayrı sa‘y idub herkes

Keff-i mirân-ı hayır Arifzâde (?) bir güzel tarih

Menâr-ı cami “Ekber şahbâ-ı bâlâya setr çekti”

             Bu iki kitabeden harap vaziyetteki minarenin Hacı Molla adlı birisinin önderliğinde ve hayır sahiplerinin de yardımıyla 1272 H./ 1860–61 M. tarihinde yeniden inşa edildiği anlaşılmaktadır.

nasip olursa bir sonraki yazımızda mimari ve süsleme özellikleriyle devam edeceğiz